भारतीय लोकशाहीत एखादा नेता तुरुंगात असतानाही लोकसभा निवडणूक जिंकतो, हे फारच दुर्मीळ. पण काश्मीरच्या मातीतून उदयास आलेले इंजिनियर रशीद, म्हणजेच अब्दुल रशीद शेख, हे अशा अपवादात्मक राजकीय प्रवासाचे मूर्तिमंत उदाहरण आहेत. त्यांच्या जीवनकथेत राजकीय संघर्ष आहे, सामाजिक बांधिलकी आहे, आणि एक सामान्य इंजिनियरचा जनतेचा आवाज होण्याचा थक्क करणारा प्रवास आहे.
सिव्हिल इंजिनियर ते जनतेचा सेवक
इंजिनियर रशीद यांचा जन्म उत्तर काश्मीरच्या लंगेट भागात झाला. मध्यमवर्गीय कुटुंबात जन्मलेले रशीद बालपणापासूनच अभ्यासू, जिज्ञासू आणि संवेदनशील होते. त्यांनी सिव्हिल इंजिनियरिंगचे शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर काही काळ सरकारी नोकरी केली. मात्र, प्रशासनात असताना त्यांना समाजातील दैनंदिन समस्या, भ्रष्टाचार आणि काश्मीरमधील अस्थिर परिस्थितीने अस्वस्थ केले.
या अस्वस्थतेतूनच त्यांनी सरकारी नोकरीचा राजीनामा दिला आणि जनतेसाठी काम करण्याचा निर्णय घेतला. एक सिव्हिल इंजिनियर राजकारणात प्रवेश करतो, हे त्या काळात नवीनच होतं. पण रशीद यांनी हे धाडस केलं.
राजकीय पदार्पण आणि जनतेशी जोडलेपण
2008 साली, रशीद यांनी लंगेट विधानसभा मतदारसंघातून अपक्ष उमेदवार म्हणून निवडणूक लढवली आणि विजय मिळवला. त्यांनी कोणत्याही मोठ्या पक्षाचा आधार घेतला नाही. त्यांच्या प्रचारात श्रीमंती नव्हती, फलक नव्हते, पण होती ती जनतेशी खरी नाळ. त्यांनी उघडपणे काश्मीरमधील जनतेच्या भावना मांडल्या – कोणताही डर न ठेवता.
रशीद यांनी आपल्या पक्षाची स्थापना केली – Awami Ittehad Party (AIP) – ज्याचे ध्येय होते जनतेच्या समस्यांवर थेट संवाद आणि कृती. त्यांचे कार्यालय नेहमी लोकांसाठी खुले असे. लहान-सहान तक्रारींपासून मोठ्या प्रश्नांपर्यंत ते स्वतः लक्ष घालत.
धडाडी आणि स्पष्टवक्तेपणा
इंजिनियर रशीद यांची ओळख म्हणजे प्रखर भूमिका, स्पष्ट भाष्य आणि कोणाही पुढाऱ्यापुढे न झुकणारा स्वाभिमान. त्यांनी संसदेत, विधानसभेत किंवा प्रसारमाध्यमांमध्ये कधीही सत्ताधाऱ्यांच्या विरोधात बोलण्यास मागेपुढे पाहिले नाही. ते AFSPA (Armed Forces Special Powers Act) सारख्या कायद्यांवर टोकाची भूमिका घेत. त्यांनी अनेकदा मानवी हक्कांच्या उल्लंघनांविरोधात आवाज उठवला.
अशा परखड भूमिका मांडताना त्यांना टीका आणि धमक्या दोन्हींचा सामना करावा लागला. पण त्यांनी कधीही माघार घेतली नाही.
अटक आणि तुरुंगवास
2019 साली, भारतात कलम 370 रद्द करण्यात आले आणि जम्मू-काश्मीरमधील वातावरण तणावपूर्ण होत गेले. NIA (राष्ट्रीय तपास संस्था) ने इंजिनियर रशीद यांना कथित दहशतवादी अर्थसहाय्य प्रकरणात अटक केली. अनेकांनी याला राजकीय सूडबुद्धीचे रूप मानले. अटकेनंतरही त्यांचे समर्थक टिकून राहिले, कारण त्यांच्यावरील प्रेम हा राजकारणाच्या पलीकडचा विषय होता.
ते सध्याही तिहार तुरुंगात आहेत, पण त्यांचे विचार, लेखन आणि प्रभाव बाहेरच्या जगात सतत घुमत राहतात.
2024 लोकसभा निवडणूक : तुरुंगातून विजय
2024 मध्ये घडलेली एक ऐतिहासिक घटना म्हणजे इंजिनियर रशीद यांचा बारामुल्ला लोकसभा मतदारसंघातून विजय. त्यांनी निवडणूक तिहार जेलमधून लढवली, प्रचारासाठी मैदानात नव्हते, पोस्टर-फलक नव्हते – फक्त लोकांचा विश्वास आणि भावना होती.
त्यांच्या विजयाने जम्मू-काश्मीरमधील तरुण, सामान्य नागरिक आणि निराश जनतेला एक नवीन आशा दिली. त्यांनी उमर अब्दुल्ला यांसारख्या दिग्गज नेत्याचा पराभव केला, हे केवळ निवडणुकीचे गणित नव्हते – ही जनतेच्या मनातील भावना होती, जी मतपेटीतून व्यक्त झाली.
रशीद यांचा माणूसपणा
रशीद यांचा सर्वात मोठा गुण म्हणजे ते जनतेपासून कधीही दूर गेले नाहीत. त्यांच्या भाषणात, कृतीत आणि वागण्यात एक प्रकारचा साधेपणा असतो. त्यांनी कधीही राजकारणात श्रीमंती, दांडगाई किंवा गटबाजी केली नाही.
ते पीडितांच्या घरी स्वतः पोहोचतात, तरुणांशी संवाद साधतात, आणि शाळांमध्ये मुलांना प्रेरणा देतात. तुरुंगात असतानाही त्यांनी शब्दांतून लढाई सुरू ठेवली आहे – पत्रांद्वारे, वकिलांद्वारे, आणि आता खासदार म्हणून एका नव्या आशेने.
भारतीय लोकशाहीसाठी उदाहरण
इंजिनियर रशीद यांचा प्रवास म्हणजे लोकशाहीची खरी ताकद काय असते, याचे उत्तम उदाहरण आहे. मतदारसंघातील नागरिकांनी निवडून दिलेला प्रतिनिधी तुरुंगात असला तरी त्यांच्यावरचा विश्वास ढळला नाही.
त्यांचा विजय ही लोकशाहीची विजयगाथा आहे, जिथे प्रचाराची चमक नाही, मोठ्या पक्षांचा आधार नाही, फक्त जनतेचा आवाज आहे – जो खऱ्या अर्थाने संसदेत पोहोचतो आहे.
आशेचा प्रकाश
आजही जेव्हा काश्मीरमध्ये अस्वस्थता आहे, तरुण दिशाहीन आहेत, आणि विश्वास हरवलेला आहे – तेव्हा इंजिनियर रशीद यांचे नेतृत्व आशेचा किरण आहे. त्यांचा तुरुंगातून खासदार होणे ही फक्त राजकीय घटना नाही, तर एका सामान्य माणसाच्या संघर्षाचा विजय आहे.
जर भारतीय संसद ही लोकशाहीची गंगा असेल, तर त्यात अशा धाडसी, परखड, आणि जनतेच्या नाळेशी जोडलेल्या प्रतिनिधींचे आगमन हे स्वागतार्ह आहे. इंजिनियर रशीद म्हणजे केवळ नाव नाही, तर एका विचारधारेचा, एका लढ्याचा आणि एका लोकशाही श्रद्धेचा जीवंत प्रतीक आहे.
