Thursday, August 7, 2025
HomeMain Newsझारखंडचे माजी मुख्यमंत्री सिबू सोरेन – एक संघर्षशील जीवनयात्रा

झारखंडचे माजी मुख्यमंत्री सिबू सोरेन – एक संघर्षशील जीवनयात्रा

भारताच्या राजकारणात अनेक नेते असे आहेत ज्यांनी आपल्या जिवाभावाच्या संघर्षातून आणि लोकांच्या हितासाठी झगडून स्वतःचं स्थान निर्माण केलं. अशाच व्यक्तिमत्त्वांपैकी एक म्हणजे झारखंडचे माजी मुख्यमंत्री सिबू सोरेन. त्यांनी आदिवासी समाजाच्या हक्कांसाठी आयुष्यभर लढा दिला आणि झारखंडला स्वतंत्र राज्य म्हणून ओळख मिळवून दिली. त्यांच्या जीवनाची वाटचाल केवळ राजकीय नसून ती एक सामाजिक आणि सांस्कृतिक आंदोलनाची कहाणी आहे.

बालपण आणि सुरुवातीचे दिवस

सिबू सोरेन यांचा जन्म ११ मे १९४४ रोजी झारखंडमधील दुमका जिल्ह्यातल्या नेमरा या छोट्याशा आदिवासी गावात झाला. ते संथाळ आदिवासी जमातीचे होते. त्यांच्या वडिलांचे नाव सोसो सोरेन. अत्यंत गरीब आणि शोषित परिस्थितीत त्यांचे बालपण गेले. वडिलांचा अपहरण करून जमीनदारांनी हत्या केली, हा प्रसंग त्यांच्या आयुष्यात खोलवर कोरला गेला. त्यामुळेच त्यांनी आयुष्यभर जमीनदारशाही, भ्रष्टाचार आणि आदिवासींच्या शोषणाविरुद्ध आवाज उठवला.

गुरुजी’ म्हणून ओळख

सिबू सोरेन यांना ‘गुरुजी’ या नावाने सन्मानाने ओळखले जाते. ही ओळख त्यांनी केवळ राजकीय नव्हे, तर सामाजिक नेतृत्वातून मिळवली. त्यांनी आपल्या गावकऱ्यांना शिक्षण, वनहक्क, जमीनहक्क याबद्दल जागरूक केलं. आदिवासी समाजात शिक्षण आणि हक्कांच्या भावना पेरल्या. त्यामुळे त्यांच्या नेतृत्वाला धार्मिक, सामाजिक व राजकीय तीनही अंगांनी आधार मिळाला.

झारखंड आंदोलनातील नेतृत्व

१९७२ साली सिबू सोरेन यांनी झारखंड मुक्ती मोर्चा (JMM) ची स्थापना केली. यामागचं उद्दिष्ट होतं – झारखंडला स्वतंत्र राज्य म्हणून मान्यता मिळवून देणं आणि आदिवासींसाठी स्वाभिमानाचं जीवन निर्माण करणं. अनेक वर्ष त्यांनी केंद्र सरकार, बिहार सरकार आणि विविध यंत्रणांविरुद्ध संघर्ष केला. त्यांच्या या लढ्यात जनतेचा मोठा पाठिंबा लाभला.

१९८० च्या दशकात त्यांनी ‘धनकुबेर’ आणि ‘जमीनदारां’च्या विरुद्ध भूमिगत चळवळ केली. काहीवेळा त्यांना पोलिसांनी अटक केली, तुरुंगवासही भोगावा लागला. पण त्यांनी कधीच हार मानली नाही. सिबू सोरेन हे केवळ राजकारणी नव्हते, ते चळवळीचे प्रणेते होते. त्यांच्या नेतृत्वाखाली झारखंड आंदोलनाने जोर धरला आणि अखेर १५ नोव्हेंबर २००० रोजी झारखंड हे स्वतंत्र राज्य म्हणून अस्तित्वात आलं.

मुख्यमंत्रीपद आणि केंद्रात भूमिका

राज्याच्या निर्मितीनंतर झारखंडमधील जनतेने त्यांच्यावर मोठा विश्वास टाकला. त्यांनी तीन वेळा झारखंडचे मुख्यमंत्री म्हणून कार्य केले – पहिल्यांदा २००५ मध्ये, नंतर २००८ आणि अखेर २००९ मध्ये. मात्र, त्यांच्या मुख्यमंत्रीपदाच्या कार्यकाळात अनेक राजकीय पेचप्रसंग आणि आरोप-प्रत्यारोप झाले.

त्याचबरोबर केंद्र सरकारमध्येही त्यांनी कोळसा मंत्री म्हणून जबाबदारी सांभाळली. २००४ ते २००५ या कालावधीत ते कोळसा खात्याचे केंद्रीय मंत्री होते. झारखंडमध्ये कोळशाचे मोठे साठे असूनही स्थानिक लोक त्याच्यावर अधिकार मिळवू शकत नव्हते, हे लक्षात घेऊन त्यांनी धोरणांमध्ये बदल करण्याचा प्रयत्न केला.

वादळात सापडलेले नेते

सिबू सोरेन यांचं राजकीय जीवन केवळ संघर्षमय नव्हतं, तर ते अनेक वादातही अडकले. १९९३ साली एका खून प्रकरणात त्यांचं नाव आलं. २००६ मध्ये त्यांना न्यायालयाने दोषी ठरवले आणि तुरुंगातही पाठवले, पण काही वर्षांनंतर दिल्ली उच्च न्यायालयाने त्यांची निर्दोष मुक्तता केली. हा काळ त्यांच्यासाठी आणि त्यांच्या कुटुंबासाठी फारच कठीण होता.

याशिवाय, त्यांच्या पक्षाने संसदेत विश्वासदर्शक ठरावाच्या वेळी घेतलेल्या भूमिकेमुळे त्यांच्यावर भ्रष्टाचाराचे आरोप झाले. मात्र, या सगळ्या अडचणींवर मात करत त्यांनी आपली राजकीय ओळख कायम ठेवली.

आदिवासी हक्कांचा झुंजार लढवय्या

सिबू सोरेन हे आदिवासींच्या जमिनी, वनहक्क, पाणी स्रोत, खाणीवरील हक्क यासाठी लढले. त्यांनी खाजगीकरणाच्या विरुद्ध उघडपणे आवाज उठवला. “आमच्या जमिनीवर आमचाच अधिकार हवा” हे त्यांचं ब्रीद वाक्य होतं. त्यांनी अनेक आंदोलने, पदयात्रा आणि मेळावे घेतले ज्यामुळे स्थानिक जनतेला आपला आवाज मिळाला.

कौटुंबिक राजकारण आणि वारसदार

सिबू सोरेन यांचे पुत्र हेमंत सोरेन हे सध्या झारखंडचे मुख्यमंत्री आहेत. वडिलांप्रमाणेच त्यांनीही आदिवासी हक्कांसाठी आपली भूमिका ठामपणे मांडली आहे. सिबू सोरेन यांचं राजकारण हे आज फक्त त्यांच्या भाषणांपुरतं मर्यादित नाही, तर त्यांच्या कुटुंबानेही त्याची परंपरा पुढे नेली आहे.

हेमंत सोरेन यांच्या नेतृत्वात झारखंड मुक्ती मोर्चा आजही प्रभावी आहे. वडिलांच्या पावलावर पाऊल टाकत हेमंत यांनीही पर्यावरण, आदिवासी हक्क, शिक्षण आणि रोजगार यावर भर दिला आहे.

मानवी पैलू आणि साधेपणाचं उदाहरण

सिबू सोरेन यांचं जीवन जितकं राजकीयदृष्ट्या मोठं आहे, तितकंच ते मानवीदृष्ट्या प्रेरणादायी आहे. ते नेहमीच धोतर-कुर्ता आणि गांधी टोपी परिधान करत असत. त्यांची जीवनशैली साधी, बोलणं थेट आणि जनतेच्या प्रश्नांवर भाष्य करताना त्यांनी कधीही संकोच केला नाही.

त्यांचा स्वभाव कधी उग्र, कधी सौम्य, पण नेहमी लोकाभिमुख होता. त्यांनी कोट्यवधींचं जीवन जगण्याऐवजी लाखो गरीब आदिवासींसाठी न्याय मिळवण्यासाठी आपलं आयुष्य झोकून दिलं.

आजचा काळ आणि सिबू सोरेन यांची भूमिका

आज सिबू सोरेन यांचं वय ८० च्या पुढे आहे. प्रकृतीच्या मर्यादा असूनही ते अधूनमधून पक्षाच्या सभा, बैठका आणि कार्यक्रमांना उपस्थित राहतात. त्यांच्या अनुभवाचा लाभ आजही झारखंड मुक्ती मोर्चा घेत आहे. हेमंत सोरेन यांचं नेतृत्व यशस्वीपणे पार पाडण्यात सिबू सोरेन यांचे मार्गदर्शन मोलाचं ठरतं.

एक अढळ ठसा

सिबू सोरेन यांचं जीवन हे आदिवासींच्या स्वाभिमानाचं प्रतीक आहे. त्यांनी झारखंडाला अस्तित्व दिलं, जनतेला आवाज दिला, आणि देशाला अस्सल नेतृत्व दिलं. त्यांच्या संघर्षमय जीवनातून हे शिकायला मिळतं की सामान्य माणूसही जर ध्येय ठरवलं, तर तो संपूर्ण यंत्रणेला हलवू शकतो.

त्यांची कहाणी ही केवळ एका मुख्यमंत्र्याची नाही, तर एका क्रांतीकारक विचारवंताची आहे, ज्यांनी समाजाला नवा दृष्टिकोन दिला. आज झारखंड जर आदिवासींचा आत्मा जपत पुढे जात असेल, तर त्याचं श्रेय मोठ्या प्रमाणावर सिबू सोरेन यांना द्यावं लागेल.

RELATED ARTICLES
- Advertisment -

Most Popular

Recent Comments